چلیپا
یکى از بهترین و زیباترین قالبهایى که براى نوشتن قطعات خوشنویسى بخصوص نستعلیق استفاده مىشود، چلیپاست؛ که از مجموع چهار سطر و یا مجموع دو قالب دو سطرى ایجاد مىشود. و سطرها در داخل آن بهشکل مورب و کج قرار مىگیرند، که بهترین قالب براى رباعى و دوبیتى است. در این قالب، سطرها بسیار دقیق و حساب شده در جاى خود قرار داده مىشوند. تقارن میان فضاهاى پر و خالى توازن در قطعه و چلیپا را ایجاد مىکند و آن را زیبا جلوه مىدهد. در هر دو سطر باید تمام اصول و قواعد دوسطرى رعایت شود. معمولاً مقدار شیب سطرها طورى است که خط کرسى سطر اول بر نیسماز زاویه? سخت راست بالا عمود باشد. انواع دیگرى از چلیپا وجود دارد که تعداد بیتهاى شعر در آن بیش از دو بیت است. گاهى نیز قالب چلیپا با قالبهاى دیگر مثل دو سطرى ترکیب مىشود که به آنها چلیپاى مرکب گویند. قواعد سطر در چلیپانویسى هم بکار مىرود. اما ترکیب کلى چلیپا تعداد، طول و محل کشیدهها را تعیین مىکند. طول سطرهاى چلیپا نباید زیاد کوتاه یا بلند باشد.
اندازه? قلم در چلیپاى معمولی، حدود 5/1 تا 5/2 میلىمتر است.
تنوع ترکیب در چلیپانویسى بسیار زیاد است؛ که بخشى از آن مربوط به انتخاب کشیدهها و تنظیم آنها نسبت به هم است.
کتابت
کتابت در لغت یعنى نوشتن و تحریر کردن. اما در خوشنویسى اصطلاح و قالبى است براى نوشتن کتاب. کتابت قالبى براى ارائه نوشته بصورت ریز است و بیشترین کاربرد را در کتابنویسى دارد. قبل از بوجود آمدن صنعت چاپ، همه? کتابها با دست نوشته مىشد. در انتخاب ابزار کتابت، قلم نى محکمتر و باریکتر از قطر یک مداد معمولى است. مرکب باید از بهترین نوع باشد و دوات بار کوچک انتخاب شود.
کتابت ریز را در اصطلاح خوشنویسی، کتابت خفى و کتابت کمى درشت را کتابت جلى مىگویند. تمام قواعد سطرنویسى باید در سطرهاى کتابت رعایت شود.
یکى از ویژگیظهاى کتابت خوب، یکدستى و هماهنگى در تمام صفحه است. از خوشنویسان برجستهاى که در گذشته کتابت را به زیبایى انجام دادهاند، میرزا محمدرضا کلهر و عمادالکتاب را مىتوان نام برد. از کاتبان معاصر نیز ”استاد سید حسین میرخانی“ و ”استاد سید حسن میرخانی“ را مىتوان نام برد. مهمترین اثر کتابت استاد سید حسین میرخانی، قرآنى است که به خط نستعلیق نوشته شده است.
امروزه از کتابت براى ایجاد و ارائه یک قطعه? زیبا نیز بهره گرفته مىشود.