براى خوشنویسى ابزار و وسایلى لازم است: قلم نی، مرکب و لیقه و دوات، قلمتراش، قط‌‌زن و زیرمشقی. تهیه ابزار خوب همیشه باعث بهتر نوشتن و تمیزى کار است و هر یک از وسایل باید داراى مشخصات خاصى باشد تا نتیجه? مطلوب حاصل شود.
قلم
قلم تراش
قط زن
دوات (لیقه و مرکب)
کاغذ
قلم
قلم مهم‌ترین ابزار نوشتن است. گفته مى‌شود قبل از تراشیدن، به آن نى مى‌گویند و بعد از تراشیدن، قلم گفته مى‌شود. بهترین نوع قلم نى که براى نوشتن مناسب است، قلم دزفولى است. این نى از نیزارهاى جنوب کشور و در منطقه? خوزستان و دزفول بدست مى‌آید. قلم خود باید سرخ مایل به قهوه‌‌اى سوخته باشد و به‌عبارت دیگر سرخ و سفید باشد. و سیاه، زرد یا خاکسترى نباشد. گره و پیچ نداشته باشد؛ زیاد کوتاه یا بلندنباشد. محکم باشد و گوشت داخل قلم سفید باشد. ”سلطانعلى مشهدی“ از خوشنویسان بزرگ قرن دهم هجرى در رساله? خوشنویسى خود درباره? قلم چنین سروده است:
اوّلاً مى‌کنم بیان قلم بشنو این حرف از زبان قلم
که قلم سرخ رنگ مى‌باید نه به سختى چو سنگ مى‌باید
نه سیاه و نه کوته و دراز یاد گیر اى جوان ز روى نیاز
نه بر او پیچ و نه در او تابى مُلک خط راست نیک اسبابی
معتدل، نه ستبر و نه باریک و اندرونش سفید و نى تاریک
گر قلم سخت باشد وگرنست دست از این و آن بباید شست
اگر قلم خوب تراشیده شود، نوشتن آن آسان مى‌گردد. در تراش قلم، ابتدا روى قلم را بر مى‌دارند که بهتر است از طرف رویش آن باشد و تا حدى برداشته مى‌شود که به قسمت سخت نزدیک پوست قلم برسد. سپس پهلوهاى قلم تراشیده مى‌شود. میدان قلم نباید زیاد بلند یا کوتاه باشد. بهترین حد به اندازه? قطر قلم است. بعد دَم قلم را شکاف کوچکى مى‌دهند که فاق گفته مى‌شود و بعد عمل قط زدن انجام مى‌شود که زدنِ سرقلم است، با زاویه? مناسب و توسط فشار دست بر پشت قلمتراش. در قلم‌هاى درشت‌تر پشت قلم نیز برداشته مى‌شود، که این مرحله قبل از قط زدن انجام مى‌گیرد.
قلم تراش
اگر قلمتراش کُند باشد، قلم ضایع خواهد شد. بهتر است قلمتراش براى برداشتن میدان قلم و قط زدن پهن و محکم باشد. و براى خالى کردن پهلوهاى قلم باریک باشد. سلطانعلى مشهدى مى‌گوید:
با تو ذکر قلمتراش کنم حرفهاى نگفته فاش کنم
تیغ او نه دراز و نه کوتاه تُنُک و پهن نیست خاطرخواه
تا که در خانه? قلم گردد وان قلم قابل رقم گردد
قط زن
قط زن، معمولاً از چوب سخت و استخوان مانند آبنوس و عاج ساخته مى‌شود و اگر از جنس شاخ باشد بهتر است. قط زن باید صاف و تقریباً سخت باشد. امروزه از نی، کائوچو و نظایر ان استفاده مى‌شود.
دوات (لیقه و مرکب)
مرکب خوشنویسى، مرکب مخصوصى است که معمولاً به‌صورت سنتى ساخته مى‌شود و انواع دیگر آن و جوهر خودنویس براى مصرف خوشنویسى مناسب نیست. مرکب خوشنویسى به دو صورت مایع و خشک وجود دارد. مرکب خشک را تا مدت‌ها مى‌توان نگهدارى کرد. براى استفاده از مرکب خشک ابتدا آن را در مقدار مناسبى آب جوشیده سرد شده حل مى‌کنند. از آب مقطر و گلاب نیز استفاده مى‌شود. بعد از این‌که کاملاً حل شد، به‌وسیله? پارچه‌اى آن را صاف مى‌کنند. مرکب براى آن که آماده? نوشتن گردد، در ظرفى ریخته مى‌شود بنام دوات. دوات مى‌تواند از جنس شیشه یا پلاستیک یا چینى باشد. دوات نباید زیاد کوچک یا بزرگ باشد. و دهانه? آن باید گشاد و عمق آن تقریباً کم باشد. این ظرف باید درى محکم و غیرقابل نفوذ داشته باشد.
لیقه مقدارى نخ ابریشم طبیعى یا مصنوعى است، که داخل دوات قرار مى‌دهند و روى آن مرکب مى‌ریزند. لیقه از ریختن مرکب جلوگیرى مى‌کند؛ و خاصیت مهم آن تنظیم مقدار مرکب روى قلم در هنگام نوشتن است. از پنبه و اسفنج براى این کار نباید استفاده کرد.
کاغذ
هر نوع کاغذى مناسب خوشنویسى نیست. کاغذهاى ناصاف و ناهموار باعث سایش نوک قلم نى مى‌شود و مناسب نیست. براى خوشنویسى باید از کاغذهاى نرم و لغزنده مثل کاغذهاى گلاسه و نیمه‌گلاسه استفاده شود.
